نحوه ثبت شکایت از توهین های اینترنتی – حقوق معنوی – قسمت ۱

این روزها مسائل فضای مجازی ، بیش از هروقت دیگری به زندگی مادی ما گره خورده اند. حتی بعد از همه گیری کرونا، اثبات شد که اگرچه تهدید های فضای مجازی بسیارند ، اما زندگی بدون آن نیز غیرممکن یا حداقل بی ثمر خواهد بود.

این افزایش اهمیت فضای مجازی ، باعث شده است که جرایم آنلاین نیز روزبه روز گسترده‌تر شوند.

گستردگی جرایم آنلاین ، حقوق معنوی آنلاین (در متن صریح قانون از آن به عنوان برخط یاد می شود) را پدید آورد. به طوری که هم اکنون حتی در دانشگاه های ایران نیز رشته ای تخصصی برای این موضوع و کارشناسی ارشد حقوق مالکیت فکری وجود دارد.

تاسیس پلیس فتا با متخصصان کارآزموده ، برگ تازه ی دیگری بود که نوید امنیت بیش تر در فضای مجازی فارسی را به ارمغان آورد.

قوانین مربوط به توهین هایی که بی دلیل یا با دلیل در فضای مجازی متوجه شهروندان آنلاین می شوند ، تا اصول قرارداد نویسی برای قرارداد های کلان IT ، اصول قراداد محرمانگی و … که همه و همه دغدغه این روزهای من بوده و هستند.

از این رو این موضوع را با دوست و وکیل خانوادگی مان که اتفاقا کارشناس حقوق مالکیت فکری هستند و زحمت پیگیری مسائل پیش آمده تا امروز را در پلیس فتا متقبل شدند ، مطرح کردم و قرار شد در کنار سایر همکاری ها بر روی این سلسله مقاله ها که از این پس در وب سایت تک تیک منتشر می شوند ، همکاری نزدیک داشته باشیم و از نظارت کامل ، کافی و تخصصی ایشان در این خصوص بهره مند شویم.

همچنین تشکر می کنم از مدیریت و مالک وب سایت تک تیک مهندس محسن علوی که بدون هیچ چشم داشتی و با هزینه شخصی تا به حال وب سایت تک تیک را سرپا نگه داشته اند و تریبون رایگان آموزش و یادگیری برای متخصصان آی تی این مرز و بوم فراهم آورده اند.

آیا توهین های اینترنتی جرم محسوب می شوند؟

به جهت اینکه این سلسله راهنماها برای شما خوانندگان عزیز ملموس تر باشند ، آن ها را به صورت Case Study و با شرح نمونه های واقعی نگارش خواهیم کرد. متاسفانه توهین در فضای واقعی و مجازی همیشه وجود دارد و گاهی پیشگیری از آن پاسخ گو نیست.

توهین در نرم افزارهای پیغام رسان ، نظیر تلگرام ، واتس اپ و … یا توهین در شبکه های اجتماعی مانند فیس بوک و توییتر یا حتی توهین در قسمت نظرات وب سایت های اینترنتی (مثلا کامنت های وب سایت تک تیک) همیشه اتفاق می افتند و ممکن از خاطر شنونده را برای ثانیه هایی آزرده کنند.

البته در بسیاری از موارد نیز شخص مورد توهین قرار گرفته شخصیت محکمی دارد و با خواندن یا شنیدن توهین آزرده خاطر نمی شود. اما حتی در این گونه موارد نیز تخفیفی متوجه توهین کننده نخواهد شد و در صورت ثبت شکایت در مراجع قضایی و پیگیری و اثبات جرم ، مجازات لازم اعمال خواهد شد.

مواد قانونی در مورد توهین های اینترنتی

قوانین مربوط و منتهی به احراز جرم توهین های اینترنتی بدین شرح هستند:

توهین به افراد، از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک، چنانچه موجب حد قذف نباشد، به مجازات شلاق تا ۷۴ ضربه و یا ۵۰ هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد بود.

ماده ۶۰۸ قانون مجازت اسلامی

همچنین مواد دیگری نیز برای توهین به اشخاص خاص در نظر گرفته شده است که از آن جمله می توان به مواد ۵۱۳، ۵۱۴ و ۶۰۹ قانون مجازات اسلامی، ماده ۴۲ قانون وکالت، ماده ۲۰ لایحه قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری و ماده ۳۰ قانون مطبوعات اشاره کرد.

در پایان در قانون جرایم رایانه ای آمده است:

 «هر کس به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند، به نحوی که عرفا موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از ۹۱ روز تا ۲ سال یا جزای نقدی از ۵ میلیون ریال تا ۴۰ میلیون ریال یا هر ۲ مجازات محکوم خواهد شد.»

ماده ۱۶ قانون جرایم رایانه ای

آیا مجازات توهین های فضای مجازی تنها به موارد بالا منتهی می شوند؟

خیر. در واقع علاوه بر ثبت سو پیشینه قضایی برای فرد قانون شکن که مشکلات زیادی برای استخدام ، خروج از کشور و … برای وی ایجاد می کند، توجه به ماده های قانونی از جمله ماده ۶۰۹ قانون مجازات اسلامی که به توهین مشدد اشاره دارد نیز روشن کننده است.

چطور شکایت خود را در مورد جرم توهین در فضای مجازی ثبت کنیم؟

قبل از هر چیز توجه داشته باشید که اثبات جرم توهین در فضای مجازی تا حدود زیادی دشوار است. به خصوص با توجه به اینکه به خاطر تحریم های بین المللی و ظالمانه آمریکا ، ممکن است شرکت های تکنولوژی که جرم های اینترنتی در آن ها اتفاق می افتد (نظیر فیس بوک و توییتر) با پلیس فتا همکاری لازم را نداشته باشند.

البته شاید برای شما جالب باشد که ایران عضو رسمی International Criminal Police Organization یا همان اینترپل است و از این رو پلیس کشورهای عضو این سازمان موظف به همکاری با پلیس ایران ، از این طریق خواهند بود.

در نتیجه برای جرایم خاص و حساس نظیر انتشار فیلم های تجاوز به کودکان و … که از حساسیت زیادی در اجتماع به دلیل آسیب های جبران ناپذیر برخوردار خواهند بود ، اینترپل و دیگر سازمان های مربوطه با وجود تحریم ها ، با سرعت و جدیت موضوع را پیگیری و با پلیس ایران همکاری خواهند داشت.

با وجود همه این ها تجربه شخصی من و همکارم نشان داده است که حتی شرکت های آمریکایی نظیر اینستاگرام درمواردی همکاری لازم با پلیس فتا را داشته اند. همچنین پلیس فتا نیز بر اساس صلاح دید تا جای ممکن و در محدوده وظیفه خود این موضوعات را پیگیری می کند و مدافع حقوق و امنیت هم میهنان مان است. (برای مثال در موارد هک اکانت اینستاگرام ، گاهی با توجه به مدارک ارائه شده ، شرکت اینستاگرام پاسخ گو است. هر چند که در توضیحات وب سایت رسمی اینستاگرام به وضوح ذکر شده است که هیچ الزامی به پاسخگویی در این مورد ندارد و به جای آن کاربران را به جدی گرفتن اقدامات امنیتی قبل از هک اکانت اینستاگرام تشویق کرده است)

در موردی که چند وقت اخیر شخصا برای من اتفاق افتاد، موضوع به این پیچیدگی نبود. مورد یک عدد توهین به صورت کامنت بر روی یکی از مقاله های وب سایت تک تیک بود که با توجه به امکانات داشبورد وب سایت به راحتی قابل پیگیری بود. همان طور که احتمالا می دانید ، داشبورد تمام وب سایت ها دارای قابلیت ثبت آدرس آی پی بازدید کنندگان است.

همچنین در زمان ثبت کامنت آی پی شخص نظر دهنده ثبت می شود:

برای مثال در این مورد فحاشی از طریق یک دستگاه متصل به اینترنت در حوزه دسترسی مخابرات استان اصفهان رخ داده بود که با پیگیری از طریق شرکت هاستینگ و سازمان مخابرات ، به راحتی مشخص شد ، متعلق به چه کسی است.

روند ثبت شکایت توهین اینترنتی ⚖

از این جا به بعد روند ثبت شکایت بسیار ساده است:

۱- جمع آوری ادله الکترونیک که در مورد ما به راحتی امکان پذیر بود. البته برای آشنایی بهتر با اینکه ادله الکترونیک دقیقا شامل چه مواردی می شود و قانون چه ادله ای را به رسمیت می شناسد مطالعه این لینک به شدت توصیه می شود.

۲- در ابتدا می بایستی از یکی از راه های ثبت شکایت شخصا یا توسط وکیل خود اقدام نمایید. حتی می توانید قبل از ثبت شکایت به صورت آنلاین با کارشناسان پلیس فتا از طریق این لینک مشورت نمایید. (البته کارکنان زحمت کش پلیس فتا به صورت حضوری نیز پاسخگوی مراجعین عزیز هستند و به جرات می توان گفت یکی از مراجع دولتی است که نحوه رفتار و برخورد آن ها با ارباب رجوع به شدت مناسب است!)

۳- پس از کسب اطلاعات لازم و جمع آوری ادله الکترونیک ابتدایی ، اکنون می توانید به راحتی به مرجع قضایی محل زندگی خود مراجعه نمایید و با تنظیم شکواییه ، شکایت خود را ثبت کنید.

آیا می توانم برای ثبت شکایت به مراجع قضایی محل زندگی خود مراجعه کنم؟

بله. درواقع در مورد جرایم فضای سایبری ، محل وقوع جرم ، محل زندگی شما محسوب می شود، نه فضای اینترنت یا محلی که مجرم در آن مرتکب جرم شده است. درواقع اینترنت تنها ابزار ارتکاب جرم است. نه محل ارتکاب جرم و به بیان دیگر محل ارتکاب جرم هر مکانی ست که شما در آن مورد تهاجم مادی یا معنوی قرار گرفته اید.

برای همین شما به راحتی می توانید به نزدیک ترین دادسرای محل زندگی تان مراجعه کنید و شکایت خود را ثبت نمایید.

حتی در این مورد خاص ، با توجه به اینکه محل زندگی من در حال حاضر در خارج از کشور است دو حالت متصور می باشد:

۱- حالت اول ، شخص مورد توهین قرار گرفته مقیم خارج از کشور است اما در ایران ، وکیل قانونی ندارد. در این صورت به راحتی با ثبت درخواست در سامانه میخک وزارت امور خارجه مستقیما شکایت را ثبت یا وکالت خود را به شخص دیگری در ایران واگذار می کند. (البته این مورد در صورتی که دانشجو نباشید ، شامل هزینه حدود ۱۰۰ یورو یا کم تر می شود که در نهایت اما در صورت بازداشت متهم و اثبات جرم تمام هزینه ها قابل بازپرداخت توسط متهم خواهد بود.)

۲- حالت دوم ، شخص مورد توهین قرار گرفته مقیم خارج از کشور استو در ایران وکیل قانونی دارد. در صورتی که وکالت تام الختیار باشد ، وکیل قانونی به دادسرای محل زندگی خودش مراجعه می کند.

پس از ثبت شکایت در دادسرای جرایم رایانه ای چه اتفاقی می افتد؟

۱- دادیار یا بازپرس به پرونده شما رسیدگی می‌کند و از شما یا وکیل تان درباره شکایت‌تان می‌­پرسد.

۲ – با توجه به شکوایه و صورت جلسه پلیس فتا (در این مورد خاص به پیوست صورت جلسه اداره مخابرات و شرکت خدمات هاستینگ وب سایت تک تیک) و همچنین سایر ادله الکترونیک مانند تصویر توهین و صورت جلسه بررسی صحت آن توسط پلیس فتا، اگر وقوع جرم و انتساب آن به متهم محرز شد، متهم به دادسرا احضار می‌شود. (احضار متهم به دادسرا مدتی زمان می برد، در این مدت ممکن است در صورت اطلاع مجرم از ثبت شکایت ، اقدام به جلب رضایت شاکی نماید و قبل از احضار به دادگاه رضایت شاکی پرونده را به دست‌آورد.)

۳- پس از حضور متهم در حضور شاکی یا وکیل قانونی وی اتهامات تفهیم می شود و سوالات لازم پرسیده خواهد شد. قرار تامین مناسب طبق ماده ۲۱۷ آیین دادرسی کیفری صادر می­‌شود و آخرین دفاع هم طبق ماده ۲۶۲ قانون فوق جز حقوق متهم خواهد بود.
۴- اگر جرم بودن عمل و وجود دلایل کافی برای منتسب­ بودن جرم به متهم کافی بود، قرار­ جلب­ به­ دادرسی صادر می­‌شود و سپس در صورت نبودن اختلاف­ نظر کیفرخواست  هم صادر می­ شود. در مرحله بعد پرونده به دادگاه کیفری دوم برای صدور حکم ارسال می‌شود. پس از صدور حکم امکان تجدیدنظرخواهی ، برای دو طرف وجود خواهد داشت.
۵- در نهایت برای اجرای حکم دوباره پرونده به دادسرای مربوطه برمی‌گردد. اما این دفعه پرونده نزد دادیار اجرای احکام فرستاده می‌شود. همچنین در این مرحله نیز امکان جلب رضایت شاکی توسط متهم وجود دارد.

در راهنماهای آینده شما را با مسائل قراردادهای خرد و کلان حوزه آی تی ، نظیر اصول درج قرار داد محرمانگی آشنا خواهیم کرد.